کد مطلب:275715 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:231
مدارک خطبه البیان
شیخ اجازه حقیر، علامه حبر نحریر، الایه الحجه، شیخ آقا بزرگ تهرانی در كتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه [1] می فرماید: خطبه البیان از خطبی است كه مشهور آن را منتسب به امیر مومنان علیه السلام می دانند. از آن نسخه های مختلفی موجود است كه در زیادتی و نقصان با یك دیگر متفاوتند. تمامتر از این نسخ نسخه ای است قریب پانصد بیت كه بنابر قولی حضرتش در كوفه انشا فرموده و بنابر قولی دیگر در بصره. مرحوم شریف آن را در نهج البلاغه و ابن شهراشوب در مناقب آل ابی طالب در عداد خطبه های مشهور آن حضرت ذكر نكرده اند. البته ابن شهرآشوب در كتاب خود خطبه ای به نام خطبه افتخار را ذكر كرده است كه در نهج البلاغه یافت نمی شود و ممكن است همین خطبه باشد، زیرا كه در آغاز آن قریب هفتاد وصف از اوصاف خود را به عنوان انا كذا، انا كذا ذكر فرموده است. همچنین شیخ سراج الدین حسن بعضی این نسخه را به
[ صفحه 18]
همراه خطبه اقالیم از كتاب در المنظم نیز نقل كرده است كه این نسخه در كتابخانه آستان قدس رضوی موجود است كه تاریخ كتابت آن در سال 729 ق می باشد و در ردیف كتب خطی بشمار است و در جزء سوم فهرست آن كتابخانه در صفحه 97 خصوصیات آن نگاشته شده است. همچنین نسخه دیگری به خط درویش علی بن جمال الدین مقری در سال 923 ق در 55 ورق نوشته شده است كه از موقوفات ابن خاتون است كه در سال 1067 ق وقف آستانه مقدسه رضویه گردیده است. مرحوم سید شبر تمام این خطبه را در كتاب علائم الظهور خود نقل كرده و حافظ رجب برسی در كتاب مشارق انوار الیقین كه در سال 773 ق تالیف كرده قسمتی از آن را نقل نموده است كه البته نام خطبه البیان بر آن نیست. [2] در كتاب ینابیع الموده نیز این خطبه را قندوزی نقل كرده و در بحرالمعارف حاج ملا عبدالصمد همدانی نیز آمده است و نسخه مختصر آن را قاضی سعید قمی رحمه الله در شرح حدیث غمامه نقل كرده است. همچنین مرحوم حائری بارجینی یزدی در الزام الناصب سه نسخه از آن را نقل كرده است كه یكی از آنها اسامی اصحاب و یاوران حضرت بقیه الله - عجل الله تعالی فرجه - را متضمن است و
[ صفحه 19]
دیگری نامهای حكام آن حضرت در شهرها مذكور افتاده است. [3] مرحوم حائری یكی را از كتاب در المنظم تالیف محمد بن طلحه شافعی (م 652 ق) نقل كرده و عالم خبیر، و متتبع بصیر، و فاضل نحریر شیخ محمد رضا طبسی در جلد اول كتاب الشیعه و الرجعه (طبع نجف) این خطبه را از كتاب دوحه الانوار شیخ محمد یزدی حائری نقل كرده است و خلد مقام، مرحوم میرزای قمی صاحب كتاب قوانین در اواخر كتاب جامع الشتات بعضی از فقرات خطبه را یاد آور گشته است. علاوه بر این، صاحب كتاب عجائب الاخبار، مرحوم سید حسین بن سید عبدالجبار توبلی كتكانی بحرینی به سند خود این خطبه را تماما در كتاب خود نقل كرده است كه متن ما برگرفته از این نسخه می باشد.
[ صفحه 21]
[ صفحه 18]
همراه خطبه اقالیم از كتاب در المنظم نیز نقل كرده است كه این نسخه در كتابخانه آستان قدس رضوی موجود است كه تاریخ كتابت آن در سال 729 ق می باشد و در ردیف كتب خطی بشمار است و در جزء سوم فهرست آن كتابخانه در صفحه 97 خصوصیات آن نگاشته شده است. همچنین نسخه دیگری به خط درویش علی بن جمال الدین مقری در سال 923 ق در 55 ورق نوشته شده است كه از موقوفات ابن خاتون است كه در سال 1067 ق وقف آستانه مقدسه رضویه گردیده است. مرحوم سید شبر تمام این خطبه را در كتاب علائم الظهور خود نقل كرده و حافظ رجب برسی در كتاب مشارق انوار الیقین كه در سال 773 ق تالیف كرده قسمتی از آن را نقل نموده است كه البته نام خطبه البیان بر آن نیست. [2] در كتاب ینابیع الموده نیز این خطبه را قندوزی نقل كرده و در بحرالمعارف حاج ملا عبدالصمد همدانی نیز آمده است و نسخه مختصر آن را قاضی سعید قمی رحمه الله در شرح حدیث غمامه نقل كرده است. همچنین مرحوم حائری بارجینی یزدی در الزام الناصب سه نسخه از آن را نقل كرده است كه یكی از آنها اسامی اصحاب و یاوران حضرت بقیه الله - عجل الله تعالی فرجه - را متضمن است و
[ صفحه 19]
دیگری نامهای حكام آن حضرت در شهرها مذكور افتاده است. [3] مرحوم حائری یكی را از كتاب در المنظم تالیف محمد بن طلحه شافعی (م 652 ق) نقل كرده و عالم خبیر، و متتبع بصیر، و فاضل نحریر شیخ محمد رضا طبسی در جلد اول كتاب الشیعه و الرجعه (طبع نجف) این خطبه را از كتاب دوحه الانوار شیخ محمد یزدی حائری نقل كرده است و خلد مقام، مرحوم میرزای قمی صاحب كتاب قوانین در اواخر كتاب جامع الشتات بعضی از فقرات خطبه را یاد آور گشته است. علاوه بر این، صاحب كتاب عجائب الاخبار، مرحوم سید حسین بن سید عبدالجبار توبلی كتكانی بحرینی به سند خود این خطبه را تماما در كتاب خود نقل كرده است كه متن ما برگرفته از این نسخه می باشد.
[ صفحه 21]
[1] تهراني: الذريعه، ج 7: ص 200 / باب (خ ط ب): ش 988
[2] برسي: مشارق انوار اليقين، صص 172 - 170
[3] حائري: الزام الناصب، صص 242 - 178.